(Prof.Dr. Aphrodite Matsakis’in I Can’t Get Over It: A Handbook For Trauma Survivors kitabından uyarlanmıştır.)
1. Tali İncinme Karşılıklarını Tanımak
* İnkâr ve inanmama: “abartıyorsun”, “Hayatta olmaz” ya da en basitinden “İnanmıyorum” cümleleridir. Size bu şekilde karşılık verenler travmanızın gerçek olduğunu inkâr ederler.
* Önemsememek: inkâr etmek, insanlar anlatınıza inanmaz. Önemsenmediğinizde, insanlar bir travmanız olduğunu inkâr etmezler ama sizin üzerinizdeki etkisini ve olayın önemini küçümserler. “Anlattıkların yolun aşağısındaki kızın başına gelenler kadar büyük değil. Şükretmelisin” gibi bir şey buna örnek olabilir. Kitapta yazar, cinsel olarak karşılık veremeyen bir kadını örnek vermiş ve sevgilisinden alıntı yapmış “küçücük bir tecavüz seni nasıl bu kadar etkiler? Üç dört kere tecavüze uğramış ve hala seksi seven bazı kadınlar tanıyorum” ya da barlara gitmekten korktuğunuz için arkadaşlarınızın alay etmesi de buna bir örnek olabilir.
*Hayatta kalanı suçlamak: “iyi ama üzerinde ne vardı? Tahrik etmişsindir” gibi cümlelerdir.
*Bilmezlik: travma konusundaki bilmezlik ve bunun etkileri tali incinmelerde büyük rol oynuyor. İnsanlar çoğunlukla travmanın olası ekonomik, sosyal ve psikolojik sonuçları hakkında bilgisizler. Önceden seks yaptığı biri tarafından tecavüze uğradığını söyleyen birinin tecavüze uğradığına inanmayan biri, travma sonrası stres bozukluğu belirtilerini “delilik” veya “kendine acıma” olarak yorumlayan biri, daha olumlu düşünmeniz ve bunu aşmanız gerektiğinde ısrar eden biri örnek olarak verilebilir.
* Genelleme: kurbanlaştırılmanın sosyal sonuçlarından biri kurban olarak etiketlenmektir. Bir kere etiketlendiniz mi, diğerlerinin tüm duygu ve davranışlarınızı bu etikete göre yorumlama eğilimi olur. İşyerinizde, aranan özelliklerin daha fazlasına sahip olduğunuz halde, çok dengesiz olacağınız varsayılarak, patronunuz travma sonrası stres bozukluğu hikayenizin farkında olduğu için sizi terfi ettirmemesi bunun bir örneği olabilir. “Biliyorsun, olanlardan sonra biraz asabi” gibi yorumlar duyabilirsiniz.
* Acımasızlık: tali incinme deneyimlerinin çoğunda acımasızlık görülür. Acı verme isteğinden mi yoksa bilmezlik, genelleme veya diğer tali incinme süreçlerinden birinin sonucu mu olup olmadığını belirlemek zordur. Önceki örneklerin anlattığı birçok olayda biraz zalimlikle diğer bazı süreçlerin karışımı etkili olmuştur. Bazen, travma sonrası stres bozukluğu gerçeğiniz tanıdığınız kişiler tarafından kullanılabilir. Size karşı kullanmak için, travma yokluğunda başka bir şeyleri bulurlar.
Sizi bir şekilde utandırmak veya aşağılamak için herkesin içinde tecavüze uğradığınızı söylemek bunlara örmek olabilir. Diğer yönetim kurulu üyesinin başına ne geldiği, bir başka yerde rahatsız ve alay edilmek bilmezlikle birlikte kasti acımasızlıkla maruz kalınan tali incinmelere bir örnektir.
Birinin travmanızdan duyduğu büyük heyecandan dolayı ona bütün detayları anlatmanız konusunda ısrar etmesi gibi tali incinmelerin başka çeşitleri de vardır. Cinsel saldırıya uğradığınızı öğrendikten sonra hoyrat seks yapmaya başlayan sevgililer de olabilir. Bu bilmezlikle birleşmiş olabilir; “hoyrat seksten hoşlanıyor olmalı” gibi. (Bazı hayatta kalanların hukuki süreçte yaşadıkları yukarıdaki birçok kategoriyi içermesi açısından tali incinmelere gayet iyi örneklerdir. )
Tali incinme ayrıca güven duygusuna ihaneti de barındırabilir. Ergen bir hayatta kalanın, uğradığı saldırı hakkında arkadaşlarının dedikodu yaptığını öğrenmesi veya kilise görevlisinin ebeveyn istismarının failiyle yüzleşerek hayatta kalanı tehlikeye sokması bunun bir örneğidir.
Ayrıca, “her şeyi kendilerine mal eden” insanları da içerebilir. Aileniz veya arkadaşlarınız uğradığınız saldırıya (lara) doğal olarak üzülebilirler ama duyguları için sizi suçlamamalı veya onları rahatlatmanızı beklememelidirler. “Her şeyi kendilerine mal eden” insanlar “bana ne olduğunu öğrenene kadar bekle” türünde bir üstünlük sağlama çabasına girebilirler. Bu sizin uğradığınız saldırı ve sizin şifanız .
İkincil incinme deneyimlerinizi tanımlamak
Bunun için bir günlüğe ihtiyacınız var. Her bir sayfaya bir deneyim gelmek üzere, hatırlayabildiğiniz kadar çok tali incinme deneyimlerinizi, yeni yaşadıklarınız da dâhil listeleyin. Analiz etmek ve yorum yapmak için, her deneyim için yer ayırmanız gerekecek.
Bitirdiğinizde, listenizi inceleyin ve her deneyimi inkâr, inanmama, önemsememe, hayatta kalanı suçlamak, genelleme, bilmezlik, acımasızlık, vs. gibi kategorilere ayırın. Uygun olan tüm etiketleri koyun, bir deneyim tüm bu kategorilerin büyük bir çoğunluğunu içeriyor olabilir.
Her deneyim için etiketlemeyi bitirdikten sonra verdiğiniz duygusal karşılığı tanımlayın. Hiçbir şey hissetmiyor musunuz? Rahatsızlık, öfke, acı, hayal kırıklığı, iğrenme, öç alma arzusu veya başka bir duygu hissettiniz mi? Uygun olan tüm hisleri listeleyin.
Şimdi de geçtiğiniz sürecin üzerine derinlemesine düşünmek için kendinize zaman ayırın. Kaç tane tali incinme deneyimine katlandığınıza şaşırdınız mı? Etiketleme işlemi acıyı azalttı mı yoksa sizi daha sinirli ve üzgün mü yaptı?
Bu tali incinme deneyimlerinden herhangi biri öfkenizi ateşledi mi, özgüveninizi azalttı mı veya ümitsiz, çıkışsız hissettirdi mi? Günlüğünüze, özellikle bu deneyimler hakkında biraz daha fazla bir şey yazın. Bu duygularla bir kere yüzleşince hacimleri azalabilir. Büyük ihtimalle tali incinme deneyimlerinin içindeyken veya bunlardan birini hatırlarken hiçbir zaman dengede hissetmeyeceksiniz. Duygularınızı hissedebilirseniz, kızgın, üzgün, güçsüz, ihanete uğramış olacaksınız veya başka duyguları barındırabileceksiniz. Fakat bu geçmişe bağlı olarak ümitsiz olacağınız ve hiçbir zaman mutlu hissetmeyeceğiniz anlamına gelmez.
2. Tali İncinmeler-Bugünkü Davranışlarınız
Günlüğünüzde, tali incinme deneyimlerinin hayatınızı hala nasıl etkilediğini yazın. Daha belirgin olarak, her deneyim için, bu deneyimin aşağıdaki etkileri olup olmadığını değerlendirin:
1. Toplumsal, mesleki ve diğer yetenekleriniz hakkındaki görüşlerinizi değiştirdi mi?
2. Belli tipteki veya gruptaki insanlara, hükümet veya sosyal kurumlara karşı tavrınızı değiştirdi mi?
3. Dinsel veya ruhsal görüşlerinizi etkiledi mi?
4. Aile hayatınızı, arkadaşlıklarınızı veya diğer yakın ilişkilerinizi etkiledi mi?
5. Gruplara girme yeteneğinizi, cemiyetlere bağlılığınızı veya toplumun geneli hakkındaki görüşlerinizi değiştirdi mi?
6. Şimdi yazdıklarınıza bakın ve kendinize “bu tavırlardan hangilerini devam ettirmek isterim? Hangileri gözden geçirilmeye değer? Hangilerini günlük hayatımı güçleştirdiği için çıkarmak isterim?” diye sorun.
Tali İncinmeler ve eylemleriniz
En kötü tali incinme deneyimi, muhtemelen, mahkemede size kurban olarak değil de suçlu gibi davranılmasıdır. Şimdi birisi size birkaç bin dolar borçlu ve bunu almak için o kişiyi mahkemeye veriyorsunuz.
Mahkeme deneyimini yaşamasaydınız büyük bir ihtimalle dava açmak için gerekli kağıt işlerini yapıyor olacaktınız. Mahkemelerden nefret ettiğiniz ve bir kere daha adalet tarafından ret edildiğiniz için dava açma ısrarını ağırdan alırsınız. Bu noktada: tüm tali incinme anılarıyla ve ikinci kere kurbanlaşma riskine girmeden mahkeme salonundan uzak durmak mı, alacaklı olduğunuz binlerce doları almakta ısrar etmek mi sizin çıkarınıza olur? Sizin kararınız. Tali incinme deneyimleriniz için şifa hizmeti alsanız belki mahkemede olmaya katlanabilirsiniz.
Danışmanlık size geçmiş deneyimle bugünkü durum arasında ayrım yapmada yardım edebilir. Destekle birlikte, bu ortamda geride durmanız sonucu ortaya çıkan travma sonrası stres bozukluğu belirtilerini kontrol edebilirsiniz.
Buna karşın, idare edemeyeceğinize karar verebilirsiniz. Başka bir mahkeme salonu deneyiminin nesnesi haline getirilmektense parayı bırakmayı tercih edebilirsiniz. Bu korkaklık olmaz. Tersine, saygı duyulacak, hayat koruyan bir karardır. Her zaman, sınırlarınızı bilmek ve buna uymak, duygusal olarak bunaltan veya sizin için yıkıcı olacak eylemlerin içine doğru itilmemek çok önemlidir. Her şeyin üstesinden gelmek zorunda olduğunuzu söyleyen iç sesiniz değil, duygusal sağlığınız önce gelir. Bu, büyük bir ihtimalle size “bu travmadan geçebilmek zorundasın ve olanlardan sonra buna mecbursun. Yeterince güçlü değilsin” diyen aynı sestir.
Bunun duygusal gerçeklikle hiçbir alakası olamaz. Siz, bu gerçek dışı beklentiyi bıraktıktan sonra bile diğerleri hala buna inanıyor olabilir. Sizi, şu an çıkarınıza olmayacağını bildiğiniz şeyleri yapmaya teşvik edebilirler, “korkuların ve nevrozların” veya “geçmiş acıların” hayatınızı kontrol etmesine izin verdiğiniz için sizi kötüleyebilirler. Tüm bu seslere kulağınızı tıkayın ve nelerden geçtiğinizi ve nelere katlanabileceğinizi bilen kendi iç sesinizi dinleyin. Bu uyarıyı aklınızda tutarak, günlüğünüze kısaltarak yazdığınız veya hiç yazmadığınız tali incinmelerin öğrettiği eylemleri listeleyin. Sonra da her biri için aşağıdakileri yapın:
1. Kendinize, bilhassa bu zamanda, (başkasının değil) sizin görüşünüze göre bu eyleme katlanıp katlanamayacağınızı sorun. Duygusal bedeli ne olacak? Buna değer mi? Bir kez daha, önemli olan seçeneğiniz olduğunu idrak etmektir. Asıl travma ve daha sonraki tali incinme deneyimleri boyunca, ya çok az ya da hiç seçeneğiniz yoktu veya olanaklı seçenekler o kadar iticiydi ki aslında seçenek bile değillerdi.
2. Her eylem için, şu anda katlanamayacağınıza, kendi iyiliğinize olmadığını hissettiğiniz bir girişimde bulunmamaya karar verdiyseniz, danışmanlık veya başka türde bir yardım almanın bunları katlanabilir kılıp kılmadığını gözden geçirin. Bir girişimde bulunmak ister misiniz? Yapamayacağınızı veya istemediğinizi hissediyorsanız, gelecekte, şifa bulma sürecinde daha ilerlediğinizde yapmayı isteyebilirsiniz.
